آموزش مداحی توسط حاج علی اشرفی راد(عین الدین)

سرلوحه

علی اشرفی راد(عین الدین) جمعه 6 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 07:53

توصیه ها

1- در مرثیه خوانی به « خدا » توکل کنیم.

2- در مرثیه خوانی توسل به معصومان و کمک از آنان بویژه حضرت فاطمه‏ ی زهرا و امام حسین و حضرت مهدی - علیهم‏السلام - را فراموش نکنیم.

3- در مرثیه خوانی ، از خاندان عصمت و طهارت - علیهم‏السلام - با احترام یاد کنیم ، مثلا برای مرد ( علیه‏ السلام ) و برای زن ( علیهاالسلام ) را به کار بریم.

4- از خدا بخواهیم تا خاندان عصمت و طهارت بویژه حضرت مهدی - علیهم‏السلام - به جلسات مرثیه خوانی ما عنایت کنند و در این گونه مجالس تشریف بیاورند و چشمان گنهکار ما را به جمال دل آرای خویش نورانی بفرمایند.

5- اگر به مرثیه خوانی علاقه داریم از خاندان عصمت و طهارت بویژه حضرت فاطمه‏ی زهرا و امام حسین و امام زمان - علیهم‏السلام - بخواهیم تا ما را در زمره‏ ی مرثیه خوانان واقعی خود قرار دهند.

6- مرثیه خوانی از نعمتهایی است که خداوند و خاندان عصمت و طهارت - علیهم‏السلام - به دوستان خود عطا می‏کند ، پس آن را دست کم نگیریم و کم ارزش نکنیم.

7- می‏توانیم ثواب مرثیه خوانی خود را به معصومان - علیهم‏السلام - یا مراجع تقلید - رضوان الله علیهم - و یا پدر و مادر و فامیل و مانند آن هدیه کنیم.

8- خواندن مرثیه را به عنوان انجام عبادت و وظیفه‏ ی شرعی بدانیم.

9- در هنگام مرثیه خوانی با طهارت و با نظافت باشیم.

10- می‏توانیم پیش از مرثیه خوانی دو رکعت نماز بخوانیم و از خدا بخواهیم تا ما را در مرثیه خوانی موفق بدارد.

11- شایسته است پیش از خواندن مرثیه جمله‏ ی « یا اباعبدالله ادرکنا » یا جمله‏ ی « یا صاحب الزمان ادرکنا » و یا جمله‏ ی « یا فاطمة الزهراء ادرکینا » را از قلب خود بگذرانیم و یا بر زبانمان جاری نماییم.

12- پیش از مرثیه خوانی درباره‏ی آن فکر نماییم که چگونه آن را آغاز کنیم ، چگونه آن را ادامه دهیم و چگونه آن را به پایان بریم و بطور کلی چگونه آن را بیان نماییم.

13- مرثیه را با نام و حمد خدا و درود و صلوات بر پیامبر گرامی اسلام - صلی الله علیه و آله - و ائمه‏ ی معصومین - علیهم‏السلام - و بیزاری از دشمن آنان آغاز کنیم. مثلا بگوییم : « بسم الله الرحمن الرحیم ، الحمد لله رب العالمن ، ثم الصلوة و السلام علی سیدنا و نبینا ابی‏القاسم محمد و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین من الآن الی قیام یوم الدین » .

14- می‏توانیم مرثیه را نیز با نام خدا و یاد صفات خدا آغاز کنیم. مثلا بگوییم : « بسم الله الرحمن الرحیم ، یا رحمان یا رحیم... » .

15- پس از ذکر نام و صفات و حمد خدا و درود بر معصومان می‏توانیم چند بیت شعر بخوانیم و یا خاطره و داستانی را ذکر کنیم و سپس اصل مرثیه را بازگو نماییم.

16- اگر شعر یا خاطره و یا داستانی پیش از خواندن اصل مرثیه مورد استفاده قرار می‏گیرد ، سعی شود آن قدر طولانی نگردد که از اصل مرثیه بیشتر شود و اصل مرثیه و هدف و محتوای آن را تحت الشعاع خود قرار دهد.

17- چناچه شعر یا داستان یا خاطره و یا نظایر آن در مرثیه خوانی مورد استفاده قرار گرفتند ، باید از نظر محتوا درست و از نظر مدرک صحیح و معتبر باشند.

18- شایسته است از اشعار عرفانی مربوط به مرثیه در همه جا استفاده نشود ، زیرا عرفان ، زمینه و یا زمینه سازی می‏خواهد.

19- در آغاز راه و پیش از خواندن مرثیه ، آن را در خانه یا مانند آن تمرین و حفظ کنیم ، تا در هنگام خواندن مرثیه دچار اشتباه و یا فراموشی نشویم.

20- اگر شنوندگان برای شنیدن مرثیه بطور پراکنده نشسته‏اند ، در صورت امکان از آنان بخواهیم به صورت جمعتر بنشینند.

21- سعی کنیم تا مرثیه را بدون مقدمه چینی و زمینه سازی شروع ننماییم. به قول معروف ، فوری به « گودال قتلگاه » نرویم.

22- برای مقدمه چینی و زمینه سازی می‏توان مرثیه را با عرض سلام بر معصوم یا شهید مورد نظر ، و یا همان گونه که گفته شد با خواندن شعر و ذکر داستان و خاطره‏ای مربوط به مرثیه‏ ی مورد نظر آغاز کنیم.

23- گاهی برای آغاز یا پایان مرثیه‏ ی سرور شهیدان می‏توانیم این سلامها را بخوانیم : « السلام علیک یا اباعبدالله و علی الارواح التی حلت بفنائک علیک منی سلام الله ابدا ما بقیت و بقی اللیل و النهار و لا جعله الله اخر العهد منی لزیارتکم السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین [و رحمة الله و برکاته ] » .

24- در آغاز یا پایان مرثیه‏ی هر معصومی - علیه‏السلام- می‏توانیم قسمتی از دعای توسل را که مربوط به آن معصوم است بخوانیم ، مثلا برای مرثیه‏ ی امام حسین - علیه‏السلام- عرض کنیم : « [السلام علیک] یا اباعبدالله یا حسین بن علی ایها الشهید یابن رسول الله یا حجة الله علی خلقه یا سیدنا و مولینا انا توجهنا و استشفعنا و توسلنا بک الی الله و قدمناک بین یدی حاجاتنا یا وجیها عند الله اشفع لنا عندالله » .

25- معمولا مرثیه دارای سه مرحله است : یک : مقدمه ، دو : اوج و سه : فرود. بعد از رسیدن مرثیه به مرحله‏ ی اوج و سوزناک خود ، آن را زیاد طول ندهیم ، یعنی مرحله‏ ی فرود مرثیه را کوتاه کنیم ، که گاهی مرثیه حتی بدون فرود نیز خوانده می‏شود.

26- مرحله‏ ی اوج مرثیه ، مرحله‏ ای است که گره مرثیه گشوده می‏شود و سوزناک ترین قسمت مرثیه است. بدین جهت مرحله‏ ی اوج مرثیه را زود بیان نمی‏کنیم.

27- وقتی مرثیه به مرحله‏ ی اوج خود رسید سوز و گدازی را در شنوندگان برانگیزانیم و « تحولی درونی » در آنها به وجود آوریم به گونه‏ ای که حالت توجه به معارف بلند عاشورایی با آن سوز و گداز همراه گردد.

28- در اوج مرثیه با کلماتی مانند « یا حسین » و « یا زهرا » توسل را بیشتر و داغتر کنیم.

29- اگر مرثیه را همراه با سخنرانی انجام می‏دهیم شایسته است که ارتباط موضوع سخنرانی با موضوع مرثیه را فراموش نکنیم و ارتباط بین آن دو را در نظر داشته باشیم ، و به اصطلاح سخنوران مرثیه خوان « گریز » بزنیم.

30- شایسته است مرثیه را با خواندن دعا و فاتحه و صلوات و قیام برای حضرت مهدی - عجل الله تعالی فرجه الشریف - به پایان بریم.

31- پس از پایان مرثیه می‏توان آیه‏ ی « و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون : و ستمکاران بزودی خواهند دانست که به چه مکانی باز می‏گردند. » و یا آیه‏ ی « الا لعنة الله علی الظالمین : آگاه باشید نفرین خدا بر سمتمکاران است » ، را خواند.

32- بعد از خواندن آیاتی که گفته شد می‏توانیم برای استجابت دعا پنج بار آیه‏ ی « امن یجیب المظطر اذا دعاه و یکشف السوء » را بخوانیم.

33- می‏توانیم پس از « امن یجیب » این دعا را بخوانیم « اللهم انا نسئلک و ندعوک باسمک العظیم الاعظم الاعز الاجل الاکرم بحق محمد و علی و فاطمة و الحسن و الحسین و التسعة المعصومین من ذریة الحسین » و سپس ده بار « یا الله » بگوییم و آن گاه دعاهای دیگر را بخوانیم.

34- اگر هنگام مرثیه خوانی ، مطلب یا شعر بعدی را فراموش کردیم ، مطلب یا شعر قبلی را تکرار می‏کنیم و شرح می‏دهیم و در ضمن این کار به جستجوی مطلب یا شعر بعدی می‏پردازیم تا آن را به یاد آوریم.

35- برای مرثیه خوانی اگر می‏توانیم در جایی قرار گیریم که مشرف بر شنوندگان باشیم.

36- شایسته است موانع تمرکز حواس را از محل مرثیه خوانی حذف کنیم. گاهی این کار با تذکری از سوی مرثیه خوان می‏تواند انجام گیرد.

37- در آغاز مرثیه می‏توانیم از شنوندگان بخواهیم تا سرها را به زیر بیندازند ، دلها را روانه‏ ی کربلا کنند و زانوی غم در بغل بگیرند.

38- تا می‏توانیم مدت و مقدار مرثیه را در مدت زمانی که از ما خواسته‏ اند انجام دهیم ، یعنی مرثیه را بموقع شروع کنیم و بموقع خاتمه دهیم.

39- در ابتدای مرثیه صدای خود را خیلی بالا نبریم و بلند نکنیم ، تا برای ادامه‏ ی مرثیه نیز نفس داشته باشیم.

40- گاهی گلو و دهان مرثیه خوانهای مبتدی خشک می‏شود و یا نفس آنان کم می‏آید ، این امری طبیعی است که به مرور زمان از بین می‏رود. ولی نکات مرثیه خوانی مانند نکته‏ ی قبلی را نیز باید رعایت کرد ، تا با چنین مشکلی روبرو نشد.

41- اگر صدای شما گرفته یا سرما خورده و یا ناصفاف است ، چنانچه می‏توانیم در رفع آن بکوشیم و یا خودمان پیش از خواندن مرثیه به شنوندگان آن را بگوییم.

42- سعی کنیم برای خواندن مرثیه ، شروع خوب ، گیرا و جذابی داشته باشیم.

43- تلاش کنیم خودمان نیز همراه خواندن مرثیه بسوزیم و اشک بریزیم و گریه کنیم که گفته‏اند : « آنچه از دل برآید ، لا جرم بر دل نشیند » .

44- اگر هنگام خواند مرثیه ، خودمان گریه نمی‏کنیم ( بکاء ) ، دست کم حالت گریه به خود بگیریم ( تباکی ) .

45- سوز و حال و گریه در مرثیه خوانی را از خود خدا و معصومان - علیهم‏السلام - طلب کنیم.

46- خود را برتر از مرثیه خوانهای دیگر ندانیم و متواضع باشیم. مثلا نگوییم : « من یک ساعت مرثیه خوانی کردم ولی فلانی کم آورد » .

47- علاقه و تمرین و صدق و اخلاص و تقوا از عوامل موثر در مرثیه خوانی است؛ پس به آنها توجه بیشتری کنیم.

48- تعدا دکم یا زیاد جمعیت در اخلاص ما برای مرثیه خوانی تاثیر نگذارد. مثلا نگوئیم : « دیشب در مجلسی مرثیه خوانی کردم که غلغله بود و جای سوزن انداختن نبود » .

49- اگر از مرثیه خوانی ما انتقاد سودمندی کردند ، ناراحت نشویم و آن را بپذیریم.

50- از تحقیر مرثیه خوانهای دیگر به گونه‏ های مختلف خودداری کنیم ، مثلا نگوئیم : « روی فلانی را کم کردم » .

51- اگر برای مرثیه خوانی به ما هدیه‏ ای ندادند ناراحت نشویم ، زیرا پاداش اصلی و حقیقی این کار نزد خدا است.

52- به خاطر حضرت فاطمه‏ ی زهرا و امام حسین - علیهاالسلام - برای مرثیه خوانها احترام ویژه‏ای قائل باشیم. پس حداقل می‏توانیم به احترامشان از جای خود برخیزیم و یا دست آنان را ببوسیم.

53- هنگام مرثیه خوانی با مدیریت خود ، کنترل مجلس را به عهده بگیریم ، زیرا ممکن است در بعضی موارد ، کنترل مجلس را از دست بدهیم و یا دیگران بخواهند نظم مجلس را به هم بزنند.

54- تجربیات مرثیه خوانی خود را در اختیار دیگران قرار دهیم و در این مورد نیز سخاوتمند باشیم ، که خیر و برکت نزد خداست.

55- حتما بر موضوع و محتوای مرثیه تسلط کافی داشته باشیم. مثلا بدانیم در آغاز و مقدمه‏ ی مرثیه چه چیزهایی را باید بخوانیم و در اوج و فرود مرثیه چه چیزهایی را باید بگوییم.

56- در آغاز راه و پیش از خواندن مرثیه ، یک بار دیگر مرثیه را مطالعه و مرور کنیم تا مرتکب اشتباهی نشویم.

57- می‏توانیم در ابتدای مرثیه خوانی موضوع مرثیه را به شنوندگان بگوییم ، مثلا به آنان بگوییم : « امشب می‏خواهم روضه‏ ی حضرت علی اکبر -علیه‏السلام- را برای شما بخوانم » .

58- اگر چراغهای مجلس مرثیه خوانی خاموش شوند ، شاید حزن و اندوه بیشتری بر آن مجلس حاکم گردد؛ پس در مواردی به این نکته توجه داشته باشیم.

59- در مرثیه خوانی از طرح سئوالات و شبهات بدون پاسخ پرهیز نماییم. مثلا در مرثیه‏ ی حضرت فاطمه‏ی زهرا - علیهاالسلام - این سوال را مطرح نکنیم که چگونه ممکن است حضرت فاطمه‏ ی زهرا - علیهاالسلام - بعد از مرگش ، دستهای خود را از کفن بیرون آورد و امام حسن و امام حسین - علیهاالسلام - را در آغوش بگیرد و بعد پاسخ آن را هم ندهیم.

60- مطالب احتمالی و مشکوک در مرثیه خوانی مانند حضور حضرت لیلا - علیهاالسلام - در کربلا را به صورت قطعی و یقینی ذکر نکنیم و یا حتی از ذکر آنها خودداری نماییم.

61- بدون ضرورت ، مرثیه را تکرار نکنیم و از دوباره خوانی بپرهیزیم.

62- می‏توانیم از آیات ، روایات ، شعر ، داستان و خاطره ، مثال و تشبیه ، ضرب المثل ، آمار و اخبار صحیح و دقیق ، سخنان عالمان و بزرگان و دانشمندان نظیر حضرت امام خمینی - قدس سره الشریف - و جملات و قطعه‏ های ادبی و زیبایی که متناسب با موضوع و محتوای مرثیه باشند استفاده نماییم.

63- اگر در خواندن مرثیه دارای سبک خاصی هستیم ، آن قدر تمرین و ممارست داشته باشیم تا آن سبک را از دست ندهیم.

64- در آغاز راه می‏توانیم پیش از مرثیه خوانی چند نفس عمیق بکشیم ، تا ترس و دلهره‏ ی ما از بین برود و آرامش جای آن را بگیرد.

65- بطور طبیعی مرثیه خوانی کنیم و خود را به تکلف و زحمت نیندازیم.

66- نزد عموم از به کارگیری کلمات و لهجه‏ ی خاص و محلی در مرثیه خوانی خودداری کنیم و از داشتن تکیه کلام پرهیز نماییم.

67- تا می‏توانیم از ابتکار و خلاقیت و ذوق و سلیقه‏ ی خود و دیگران در انتخاب مراثی و کیفیت بیان و شیوه‏ ی آغاز و پایان آنها استفاده کنیم.

68- اگر در خواندن مرثیه اشتباهی کردیم ، در همان جلسه و اگر نتوانستیم در جلسه‏ ی بعد ، آن اشتباه را تصحیح نماییم.

69- می‏توانیم هنگام خواندن مرثیه ، تحمل در برابر مشکلات و صبر در مقابل مصایب را برای شنوندگان زمینه سازی کنیم ، زیرا معصوم - علیه‏السلام - فرموده است : « صبر نیمی از ایمان است » .

70- به مرثیه‏ای که می‏خوانیم ، خودمان اعتقاد داشته باشیم ، تا این اعتقاد در شنوندگان نیز تاثیر معنوی و عاطفی بگذارد.

71- کیفیت بعضی گریه کردنها زننده است ، از انجام چنین گریه‏ هایی خودداری کنیم.

72- از دروغها و تحریفاتی که در مرثیه‏ ها صورت گرفته است با اطلاع باشیم تا آنها را نخوانیم.

73- مواظب باشیم برای گریاندن مردم ، مرثیه‏ ها را کم و زیاد و تحریف نکنیم تا مثلا سوزناک شوند و مردم را به گریه اندازند.

74- اگر نگاه جمعیت یا افراد خاصی مانع مرثیه خوانی ما می‏شود ، می‏توانیم گاهی چشمان خود را روی هم بگذاریم.

75- توجه داشته باشیم که مرثیه خوانی با زبان محاوره‏ای دلنشین‏تر از مرثیه خوانی با زبان مکاتبه‏ ای است.

76- مرثیه خوان با تجربه‏ ای می‏گفت : « مراثی و اشعار مربوط به آن را پیش از خواب حفظ کنید تا در ذهن شما کاملا نقش ببندد » .

77- از هر حالت و یا حرکتی که متناسب با مرثیه خوانی و شخصیت مرثیه خوان نباشد خودداری کنیم.

78- برای مرثیه خوانی و جاری ساختن اشکها ، سعی کنیم احساسات و عواطف شنوندگان را برانگیزانیم.

79- برای برانگیختن شور و احساس شنوندگان باید خودمان در هنگام مرثیه خوانی شور و سوز و احساس نیز داشته باشیم.

80- بین محتوای مرثیه و شرایط و احساسات شنوندگان ارتباط برقرار کنیم ، تا غم و اندوه بیشتری را احساس نمایند و اشک بیشتری را جاری سازند.

81- هنگام مرثیه خوانی به همه‏ ی جمعیت نگاه کنیم تا توجه همگان را جلب نماییم. و نیز برای جلب توجه و تاثیر بیشتر می‏توانیم در حد ضرورت و متناسب و هماهنگ با محتوای مرثیه از حرکات سر و صورت و دست استفاده کنیم.

82-برای مرثیه خوانی ترس به خود راه ندهیم ، و از جمعیت زیاد شنوندگان و سشخصیت آنان هراسان نشویم.

83- در آغاز مرثیه خوانی ترس و لرز و دلهره و ضربان شدید قلب امری طبیعی است ، از این رو یاس را به خود راه ندهیم و مرثیه خوانی را در « جاهای مختلف » و در حضور « جمعیتهای گوناگون » تمرین و دنبال کنیم تا ترس و دلهره‏ ی ما از بین برود.

84- آثار و فواید معنوی مرثیه خوانی را به خاطر بیاوریم ، تا علاقه‏ ی ما به مرثیه خواندن بیشتر شود که نعمتی بزرگ است و متاسفانه برخی از آن غافلند.

85- اگر مرثیه را همراه با سخنرانی می‏خوانیم مواظب باشیم که مرثیه‏ ی ما ناقض سخنرانی‏مان نباشد و بعکس ، مثلا - بنا به فرض - اگر در سخنرانی می‏گوییم : « توبه در آخر عمر پذیرفته نمی‏شود » در این صورت نباید مرثیه‏ ی حضرت حر را بخوانیم ، زیرا حضرت حر در آخر عمرش توبه کرد و امام حسین - علیه‏السلام- توبه‏ ی او را پذیرفت.

86- هدف نهایی از مرثیه خوانی « گریاندن » نیست ، اگر چه مرثیه‏ ی همراه با گریه بهتراست.

87- مرثیه خوان باید آنچنان ورزیده باشد که اگر به او گفتند در سه دقیقه مرثیه خوانی کند بتواند ، و چنانچه به وی گفتند در سی دقیقه مرثیه خوانی کند باز هم بتواند.

88- اگر در آغاز راه هستیم به خود « تلقین » کنیم که می‏توانیم مرثیه خوانی نماییم ، زیرا تلقین یکی از راههای تعلیم و تعلم است.

89- در همه جا نباید مرثیه خواند ، بلکه باید یا شرایط مرثیه خوانی موجود باشد و یا شرایط آن را به وجود آورد و سپس مرثیه خواند.

90- مرثیه ‏ها را مطابق فهم و موقعیت فردی ، سنی ، زمانی و مکانی شنوندگان انتخاب کنیم و بخوانیم. مثلا برای نوجوانان مرثیه‏ ی حضرت قاسم - علیه‏السلام- و برای کودکان مرثیه‏ ی حضرت رقیه - علیهاالسلام - و برای بانوان مرثیه‏ ی حضرت زینب - علیهاالسلام - را بخوانیم.

91- می‏توانیم از مرثیه‏ ها نکات اخلاقی ، تربیتی ، سیاسی ، تاریخی و نظامی را استفاده کنیم و آنها را برای شنوندگان بازگو نماییم. یک فرمانده‏ی نظامی می‏گفت : « گاهی مواقع از مراثی امام حسین - علیه‏السلام- و پیکار او با دشمنانش ، نکات نظامی را برداشت می‏کنیم » .

92- معمولا از تعابیری که مخصوص همان زمانها بوده است استفاده کنیم ، مثلا به جای خیمه کلمه‏ ی چادر یا سنگر و به جای عمود ، کلمه‏ ی گرز را به کار نبریم.

93- مجالس دعا ، ختم و مانند آن زمینه‏ ی خوبی برای یادگیری و شروع مرثیه خوانی است.

94- فقط برای دیگران مرثیه نخوانیم ، بلکه در بعضی اوقات و در تنهایی برای خود یا خانواده‏مان نیز مرثیه بخوانیم.

95- جلسه‏ ی مرثیه می‏تواند برای مخاطبان ، جلسه‏ ی توبه و بازگشت به سوی خدا نیز باشد ، به آن توجه کنیم و از آن استفاده نماییم.

96- مرثیه خوان نباید بر مسموعاتی ( شنیده‏ ها ) که به نظر دروغ و غیر صحیح یا غیر قابل قبول است تکیه کند.

97- در مجالس مرثیه خوانهای خبره و مشهور شرکت نماییم ، تا از روش و کیفیت مرثیه خوانی آنان نیز بهره‏مند شویم. یکی از مرثیه خوانها می‏گفت : « برای یادگیری مرثیه خوانی باید در جلسات مرثیه خوانها شرکت کنید تا با چشم خود ببینید که چگونه مرثیه می‏خوانند » .

98- مرسوم است که در هر یک از روزها یا شبهای دهه‏ ی محرم ، مرثیه‏ ی یکی از وقایع یا شهدای کربلا را می‏خوانند ، از مرثیه خوانان با تجربه این را سوال کنیم که مثلا در شب تاسوعا یا عاشورا چه مرثیه ‏ای باید خوانده شود؛ البته این امر در جاهای مختلف متفاوت است.

99- اگر مثلا در دو جا مرثیه خوانی می‏کنیم بهتر است برای هر کدام مرثیه‏ ی جداگانه و یا دو قسمت مختلف از یک مرثیه را بخوانیم ، زیرا در بعضی موارد ممکن است برخی از شنوندگان هر دو جا یکی باشند.

100- مرثیه‏ ها را طوری بازگو نکنیم که خواری و ذلت خاندان عصمت و طهارت - علیهم‏السلام - از آن برداشت شود.

101- در مرثیه می‏توان به جای آمار و اعدادی که از نظر صحت مورد تردید و یا انکار است ، به کلماتی از قبیل ( جمعیتی بسیار ) ، ( عده‏ای زیاد ) ، ( تعدادی فراوان ) اکتفا نمود ، مثلا به جای اینکه بگوییم : « امام حسین - علیه‏السلام- چندین هزار نفر از دشمنان را کشت » ، بهتر است بگوییم : « امام حسین - علیه‏السلام- تعداد فراوانی از دشمنان را کشت » .

102- شایسته است از ذکر مراثی یا آماری که موجب انکار یا عکس العمل منفی شنوندگان می‏شود خودداری کنیم. بویژه در مقابل شنوندگانی که کمتر از اعتقاد راسخ و ایمان بالا برخوردار هستند. مثلا در چنین مجالسی شاید لازم نباشد که بگوییم : « نوجوان کربلا حضرت قاسم - علیه‏السلام - سی و پنج نفر از دشمنان را کشت » .

103- می‏توانیم برخی از قسمتهای مرثیه یا اشعار و رجزهای آن را با همان زبان عربی بخوانیم و سپس آنها را ترجمه کنیم ، مگر در مواری که ترجمه‏ ی آنها لازم نباشد.

104- اگر از کلمات و جملات عربی در مرثیه خوانی استفاده می‏کنیم آنها را بطور صحیح تلفظ کنیم ، بویژه در مجالسی که آشنایان به زبان عربی مانند علما و طلاب حضور دارند.

105- اگر به زبان عربی آشنایی داریم ، مراثی حضرت فاطمه‏ ی زهرا - علیهاالسلام - در جلد ( 43 ) بحار الانوار و مراثی امام حسین و اصحابش -- علیهم‏السلام - در جلدهای ( 44 ) و ( 45 ) بحار الانوار گردآوری شده‏اند.

106- اگر بعد از غذا و یا با حالت کسالت ، بیماری ، خستگی ، عصبانیت ، ناراحتی ، خواب آلودگی و مانند آن مرثیه خوانی نکنیم ، بهتر و موثرتر است. از این رو آرامش ، سلامت و استراحت کافی پیش از مرثیه خوانی را فراموش ننماییم.

107- می‏توان برای یادگیری مرثیه‏ ها و اشعار زیبا دفتری مانند کلاسور را تهیه کرد و آنها را در آن دفتر نوشت ، تا در هنگام مرثیه خوانی به تناسب موضوع از مرثیه‏ ها و اشعار آن استفاده نمود.

108- کسب تجربه از خود و دیگران از رموز موفقیت در امر مرثیه خوانی است.

109- دقت کنیم محتوای مرثیه را اشتباه نگوییم. مثلا توجه داشته باشیم که حضرت عباس - علیه‏السلام- مشک آب را اول به دست راستش گرفت و یا به دست چپش؟ یا مثلا امام حسین - علیه‏السلام - زبانش را در دهان حضرت علی اکبر - علیه‏السلام - گذاشت و یا بعکس؟

110- در مرثیه خوانی از این شاخه به آن شاخه نپریم ، بلکه همان موضوع و محتوای مرثیه را برای شنوندگان بازگو کنیم.

111- سعی کنیم مرثیه را برای شنوندگان « مجسم » نماییم.

112- در مرثیه خوانی مواظب باشیم به جای تقویت روحیه ، تضعیف روحیه نکنیم.

113- اگر مرثیه خوانهای دیگری برای خواندن در مجلس حضور دارند ، وقت آنان را نیز در نظر داشته باشیم.

114- خواندن مرثیه را بیش از حد ، طولانی نکنیم ، تا موجب ملال و خستگی شنوندگان نشود و بر آنان اثر منفی نگذارد؛ بویژه در مجالسی که علاقه و زمینه‏ ی کمتری نسبت به مرثیه در آنها وجود دارد ، از طولانی کردن مرثیه خودداری نماییم.

115- در غیر موارد ضروری ، مرثیه را متناسب با زمان خود بخوانیم ، مثلا مرثیه ورود امام حسین - علیه‏السلام- به کربلا را در همان اوایل محرم و مرثیه‏ ی ورود جابر بن عبدالله انصاری به کربلا را در روز اربعین بخوانیم.

116- سعی کنیم حتما در ایام خاص و ویژه ماند ماههای محرم و صفر و ایام فاطمیه و شبهای قدر و وفات و شهادت مرثیه بخوانیم. و شایسته است در این ایام از خنده و مزاح پرهیز کنیم.

117- از کتابهای مقتل ( مقاتل ) و مرثیه‏ هایی که دارای مدرک و سند و مأخذ صحیح و معتبر هستند استفاده کنیم ، و از هر مرثیه خوانی ، مرثیه‏ ها را نقل ننماییم و برای دیگران نخوانیم. کتابهای منتهی الامال ، نفس المهموم و بیت الاحزان محدث قمی ، لهوف سید بن طاووس ، جلاء العیون مجلسی و ارشاد شیخ مفید در زمینه‏ ی مرثیه خوانی کتابهای خوب ، مفید و معتبری هستند.

119- اگر مأخذ و مدرک مرثیه را به شنوندگان بگوییم بهتر است ، بخصوص در مجالسی که طلاب ، علما و بزرگان حضور دارند.

120- آرام و شمرده شمرده مرثیه را بخوانیم و با فریاد و با شتاب و سرعت بیش از حد ، مرثیه خوانی نکنیم.

121- هنگام خواندن مرثیه فاصله‏ ی مناسب دهان خود با میکروفون را رعایت کنیم ، تا صدا خوب منتقل شود و بلندگو سوت نکشد. و توجه داشته باشیم که صدای بلندگو بیش از اندازه ، کم یا زیاد نباشد.

122-اگر مرثیه را با صوت زیبا بخوانیم دلنشین‏تر است. و اگر صوت زیبا نداریم ، مرثیه را به صورت عادی و معمولی و بدون صوت بخوانیم ، ولی مرثیه خوانی را به خاطر نداشتن صوت زیبا ترک و رها نکنیم.

123- در جاهایی که مرثیه ، سوزناک و حزین می‏باشد ، بهتر است هماهنگ با آن ، صدایمان را سوزناک و حزین و چهره‏ ی مان را اندوهناک نماییم.

124- شایسته است صوت ما هنگام خواندن مرثیه یکنواخت نباشد ، بلکه صوت خود را به تناسب محتوای مرثیه و به گونه ‏ای که زننده نباشد بالا و پایین ببریم و بلند و آهسته کنیم.

125- اگر در شیوه و سبک مرثیه خوانی از کسی تقلید می‏کنیم آن را به مرور زمان ترک نماییم تا خودمان صاحب سبک شویم ، البته گفته‏ اند در آغاز راه ، تقلید از مرثیه خوانهای دیگر اشکالی ندارد.

126- اگر مرثیه خوانهای دیگری نیز در مجلس حضور دارند از روی احترام ، از آنان کسب اجازه کنیم و به آنها تعارف نماییم.

127- کتابها و اشعار مرثیه و نوحه خوانی را مطالعه کنیم ، و به نوارهای مرثیه و نوحه خوانی گوش فرادهیم.

128- از بانی و مؤسس و دست اندرکاران مجلس روضه خوانی تشکر و قدردانی نماییم ، اما به صورت مبالغه‏ آمیز و خارج از حد و فراتر از واقعیت نباشد.

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 13:07

1 نظر

آفات شخصی مداحی

آفات مداحی دراثر تحرکّات و تحریکات ایجاد می شود .با نحبانی وبرداشت محصول ازدرختها همراه با آفت است .اما بدین معنی نیست که انسان با غبانی را کنار بگذارد نوکری هم آفت دارد ،اما دلیل برکنار گذاشتن آن نیست .ما به عنوان یک درخت میوه یا بهتر بگوییم ‹‹شجره طیبه ››هستیم .اما این شجره ،اگر شجره ای باشد که خداحافظ آنست ، به این نتیجه خواهیم رسید که ‹‹فا لله خیر حافظاً و هوارحم الراحمین ››

اما اگر امر تشریعی باشد که فرد در مقابل آفات مقابله ومبارزه کند اینجا باید با آفات بجنگد .آفت همیشه می آید و ما نمی توانیم از آن فرار کنیم بلکه باید با آن مبارزه کنیم .یک درخت در تمام فصول ،خواه نا خواه آفت دارد .که باید در گفتگوها ،مجاورتها و مخصوصاً مجالستها نکات لازم رعایت شود

آفات شخصی
گاهی آفات اخلاقی د ر جامعه ازیک فرد عادی سر می زند ،اما از مداح نباید سر بزند .آفت اخلاقی برای کسی که رهبر جامعه است خیلی بد است .چون که مداح گاهی اوقات راهنما هم می شود . ظرفیت خود را افزایش دهید .اگر عادت کنید به اینکه شما را تحویل بگیرند و هر جایی که رفتید پیش پایتان بلند شوند یا احترامتان کنند ،ضعف دارید این خیلی بد است .

بعضی از آفات اخلاقی مضّر وخطرناک است که وجود آنها برای یک مداح ونوکر،مشکل ساز است،آفات اخلاقی را ،ذاکرباید خود بیابد وحل نمایید .مثلاً عصبا نیت،کم صبری یا غیره ...برای کنار گذاشتن رذایل اخلاقی باید اراده درکار باشد و تا اراده نباشد رفع نخواهد .

نزاکت مداح اهل بیت (علیهم السلام )خیلی مهم است .
مداح اهل بیت (علیهم السلام ) باید نماز را اول وقت بخواند ،قرآن را غلط نخواند،قرآن زیاد بخواند و بر دعا خواندن مسلّط باشد.

مادحین باید عباداتی را علاوه برعبادات مردم برای خود اضافه کنند،مثلاً نماز شب و نماز امام زمان (عج) بخوانند.چرا که باید درعبادات با مردم فرق کنند .همیشه با وضو باشد .اگر اهل نماز شب باشد خیلی خوب است .خیلی از مادحین به خاطر عبادتشان مورد ایراد دیگران قرار گرفته اند .پس در مجالس اولوّیت با واجب (نماز )است بعد مستحب (عزاداری ).مادح باید به اذان احترام خاص بگذارد همینطور به نماز جماعت ونماز اوّل وقت .و جلسه را طوری به پایان ببرد که وقت نماز را به تاخیر نیندازد مورد جای گرفتن صندلی یا منبر درحسینیّه ،مجلس یا هیئت ،نباید کسی پشت صندلی خواننده بنشیند پشت سر خواننده باید کاملاً خالی ناکرده شیطنت کسی ،شما را خراب نکند .خود را عادت به ادب بدهید

احترام به سادات ،پدر ،مادر ،خواهر است وهمینطور احترام به مداحان دیگر

حتی اگر مقتلی را غلط خواند به صورتی که به او بر نخورد آرام ودر خلوت تذکّر بدهید.

لباسی که باعث رعب در افراد شود مشکل ساز است.نباید لباس مشکی را در ایّامی که شهادت نیست بپوشید زیرا کسالت آور است.لباس پوشیدن ما باید طبق شئونات باشد.اگر ما شئونات را رعایت نکنیم نمی توانیم آفت را از بین ببریم .لباس وموی مداح باید معمولی باشد

- یکی از آفات ،غنای کاذب است که استفاده از منبر واستماع را کم می کند وخیلی ازاوقات باعث می شود ،انسان فکر کند به نقطه ی اوج رسیده ولی با توجه به حالات بزرگان دین واشاره ی رهبرمعظم درمورد مداحی این پیشرفت ،حد ونهایت ندارد وهرچه تلاش بیشتری داشته باشیم نتیجه ی بهتری به دست خواهیم آورد

مداح در وفای به عهد وخوش قولی باید زبانزد باشد
‹‹یا ایها الذین امنوا او فو ابالعقود ›› (سوره انعام)
‹‹ای کسانی که ایمان آورده اید به وعده ها عمل و وفا کنید.››

حضرات معصومین ،هر کسی را که به وعده وفا کند مثل فرزند خودشان دوست دارند.

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 13:05

0 نظر

درس چهارم( دستگاه های آوائی)

درس چهارم(شناخت تئوری دستگاه های آوائی)

از آنجا که مداحی نیز از دیدگاه فنی یک نوع آواز مذهبی است بنابر این تسلط یک مداح بر اکثر دستگاهها و آوازها و ردیفهای موسیقی سنتی بسیار در پیشبرد این هنر موثر خواهد بود.

بنابر این در این مبحث به معرفی تئوری دستگاههای آواز خواهیم پرداخت و بطور مثال و فقط برای آشنایی عزیزان قسمتهایی از آواز افشاری که توسط پیر غلام اهل بیت مرحوم ایزدی خوانده شده را برای استفاده دوستان قرار خواهیم داد.

موسیقی سنتی ایرانی دارای هفت دستگاه و پنج آواز میباشد . هفت دستگاه وسعت و استقلال از خود دارند اما پنج مجموعه دیگر که از خود مستقل نمیباشند آواز نامیده میشونددر گذشته به همگی اینها مقامات دوازده گانه میگفتند . چهار آواز از این پنج آواز در دستگاه شور و یکی در همایون میباشد .

هر دستگاه تعدادی گوشه دارد که گوشه ها از خود استقلال ندارند.. تعداد گوشه ها به حدود 230 گوشه میرسد .از آنجا که 7 نت اصلی وجود دارد . بنابراین هر دستگاه میتواند هفت گوشه اصلی نیز داشته باشد . که هر گوشه بر یک نت بخصوص تاکید دارد . ( درآمد)

۱- دستگاه شور( ۱۵گوشه)

این دستگاه به دلیل تنوع از دستگاههای بسیار مهم است و اغلب حزن انگیز است

آواز ابوعطا شامل۹ گوشه

آواز بیات ترک ( یا بیات زند ) شامل ۱۲ گوشه

آواز دشتی شامل ۹ گوشه

آواز افشاری شامل ۹ گوشه

۲- دستگاه همایون شامل ۱۲ گوشه

آواز اصفهان شامل۱۱ گوشه

۳ - دستگاه سه گاه( ده گوشه)

۴ - دستگاه چهارگاه( ده گوشه )

۵ - دستگاه راست پنجگاه ( ۱۴ گوشه ) ( از دستگاههای قدیمی موسیقی ایرانی و مشابه ماهور(14)

۶ - دستگاه نوا ( ۱۴ گوشه )

مناسب خوانی ومعرفی دستگاهها

یکی از دلایل مهم در مناسب خوانی آشنایی با اشعار تعلیمی در ردیف آوازی است. همچنین آشنایی با زمان مناسب برای هر دستگاه و آواز نیز مهم است. مثلا اینگونه نقل می کنند که آواز دشتی مناسب برای غروب و عصر ، دستگاه سه گاه قبل از طلوع آفتاب و دستگاه چهارگاه به هنگام طلوع آفتاب و ... می باشد

(1)

دستگاه شور : شور آوازى است که موردپسند عمومى است و شور از جذبه و لطف خاصى برخوردار است که بسیار شاعرانه و دلفریب است. آواز شور ریشهٔ عمیقى در فرهنگ ایرانى دارد که بیانگرعرفان ایرانی و اسلامی است.

(2)

آواز افشاری : افشاری ، آواز متأثرکننده و دردناک است که سخن از درد و اندوه درونى دارد. آواز مناجات و راز و نیاز با معبود یگانه میباشد. افشاری آوازی تامل برانگیز است که انسان را به فکر وا می دارد و شاید به همین دلیل از این آواز برای خواندن مناجات استفاده میشود

(3)

آواز دشتی : این آواز را آواز چوپانى نیز نامیده‌اند. این آواز با آن که غم‌انگیز و دردناک است؛ در عین حال بسیار لطیف و ظریف است. غم و حزنی که در آواز دشتی وجود دارد می تواند ناشی از فراق یار ، رنج و سختی زمانه و ... باشد. در خواندن این آواز احساس نقش مهمی را ایفا می کند

(4)

آواز ابوعطا : انسان با گوش دادن به ابوعطا کمی به فکر فرو می رود و به مسائل فلسفی پیرامونش می اندیشد. به این ترتیب تا اندازه ای می توان نتیجه گرفت, کسانی که بیشتر به آواز ابوعطا علاقه دارند و آن را بیشتر از سایر دستگاهها گوش می دهند گوشه گیر تر هستند.

(5)

دستگاه ماهور : ماهور آوازى است با وقار و ابهت و شوکت خاصى به شنونده القا مى‌کند و آهنگ‌ساز براى بیان شجاعت‌ها و دلیرى از این آواز استفاده مى‌کند. ماهور چون قرین موسیقى فرنگى است، بین جوانان جایگاه خاصى دارد. اما در مجموع آواز ماهور طرب‌انگیز و شاد مى‌باشد

(6)

آواز بیات ترک : مانند ابوعطا مورد توجه عامه است و در ملودی های عرفانی مورد استفاده قرار می گیرد و در وصل به معبود توانایی زیادی دارد

(7)

دستگاه سه گاه : آواز سه‌گاه ریشهٔ کاملاً ایرانى دارد. البته سه‌گاه در میان ترک‌ها استعمال زیادى دارد و آنها در خواندن این آواز مهارت زیادى دارند. اما فارسى‌زبان‌ها آن را طور دیگرى مى‌خوانند. در هر دو، آواز با حزن و اندوه همراه است و با تأثیر و تألم بسیار همراه است

(8)

دستگاه همایون : همایون آوازى است باشکوه و مجلل، آرام و در عین حال بسیار زیبا و دلفریب.، همایون ناصحى است مشفق و مهربان که با کمال شرم و آزرم با مستمعین خود مکالمه و درد دل مى‌کند و با بیانى شیوا چنان نصیحت مى‌کند و پند مى‌دهد که هیچ سخنران را این مهارت و استادى نیست

(9)

آواز بیات اصفهان : بیات اصفهان از آوازهاى قدیم ایرانى است. آوازى است جذاب و گیرا ؛ این آواز ریتمى بین شادى و غم دارد

(10)

دستگاه چهارگاه : چهارگاه را می توان دستگاهی محسوب کرد که مانند پیری فرزانه دارای روحی بلند و عرفانی است و احساسات عالی انسانی را در کنار خصایص و محسنات انسانی صبور و شکیبا دار است.از ناکامی ها و نا امیدی ها اشک غم می ریزد و در شادی ها و خوشی ها اشک شوق و سرور. این دستگاه، بهترین گزینه برای ساخت قطعات حماسی است به طوریکه به زیبایی می تواند حالت شوق و افتخار وصف ناپذیری را در شنونده بوجود آورد.

(۱۱)

دستگاه نوا : آوازى است در حد اعتدال که آهنگى ملایم و متوسط دارد، نه زیاد شاد و نه زیاد حزن‌انگیز. نوا را آواز خوب گفته‌اند . معمولاً اشعار عارفانه مثل اشعار حافظ را براى نوا انتخاب مى‌کنند که تأثیر بسیار زیادى در شنونده ایجاد مى‌کند.

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 13:02

0 نظر

درس سوم(حفظ صدا)

درس سوم(حفظ صدا

درسوم

حفظ صدا:

گرفتگی صدا درمداحان حرفه)

ای

افرادی که حرفه آنها مداحی است، باید بیش از افراد معمولی به حفظ و سلامتی صدای خود توجه کنند. چنانچه فردی در مواقع سرماخوردگی، استراحت صوتی را رعایت نکند و با شدت و بلند صحبت کند، باعث خونریزی های کوچک در تارهای صوتی می شود که این تغییرات به تدریج به علت رعایت نکردن بهداشت حنجره، به گره صوتی تبدیل می شود که نیاز به عمل جراحی دارد.

تعداد کمی از مداحان در ساعات استراحت و پس از مراسماتشان از سیگار استفاده می کنند که بسیار مضر است زیرا بیشترین آسیب تارهای صوتی در مواقع خستگی و خشکی مخاط پوششی تارهای صوتی رخ می دهد که توصیه می شود با مصرف آب، باعث افزایش رطوبت و لطافت تارهای صوتی شوند و از آسیب های متعدد در امان باشند. اما چندکلامی با آنهایی که می خواهند صدای حرفه ای داشته باشند: صدای حرفه ای دارای شرایط خاصی از نظر فیزیولوژی و آناتومی تارهای صوتی و همچنین توانایی های ویژه است که پس از بررسی های دقیق با تمرینات صحیح می توان این توانایی را افزایش داد. در غیر این صورت، صرفا به دلیل یک میل و تفکر احساسی و تمرینات ناصحیح و غیراستاندارد توانایی ذاتی و اصلی حنجره مختل شده و تغییرات غیرقابل جبرانی در تارهای صوتی ایجاد می کند. نکته دیگر این که بعضی افراد با تقلید صدای مداحان حرفه ای در زمان کوتاهی کیفیت صدای واقعی خود را از دست می دهند که این اتفاق در بعضی مداحان آماتور دیده شده است.

چند نکته:

۱.دخانیات تارهای صوتی را تحریک می کند و فریاد کشیدن و صحبت کردن با صدای بلند در مناطق پر سر و صدا بسیار برای انسان مخصوصا مداحان زیان دارد.

۲.به میزان کافی آب بنوشید .

۳.در روز چند بار به تارهای صوتی‌تان استراحت بدهید و به قول معروف "چُرت صوتی" ‌بزنید به ویژه در اوقاتی که بیش از حد از صدایتان کار کشیده‌اید. به عنوان مثال مداحان باید درطول ساعات استراحت پس از مداحی یا تمرین سنگین باید از حرف زدن اجتناب کرده و سعی کنند به جای صحبت بی‌وقفه با همکاران و دوستان، اندکی به تارهای صوتی‌شان مجال استراحت بدهند.

۴.سیگار نکشید، سیگار به میزان فوق‌العاده‌ای خطر بروزسرطان حنجره را افزایش می‌دهد، حتی استنشاق دود سیگار اطرافیان می‌تواند منجر به آزردگی تارهای صوتی شود.

۵.ازصدای خود به طور افراطی کار نکشید. از فریاد کشیدن و بلند بلند صحبت کردن مداوم بپرهیزید. اگر به طور مداوم در گلویتان احساس خشکی و خستگی می‌کنید و یا صدایتان دورگه، گرفته و یا زمخت شده، نشانه‌ای هشدارآمیز محسوب می‌شود مبنی بر آنکه باید در بکارگیری صدایتان بیش از پیش اصول ایمنی را رعایت کنید. در واقع گرفتگی دائم صدا نوعی علامت هشداردهنده است

(نکاتی پیرامون صدا)

* خمیر و جوهره صدا باید در وجود انسان باشد به عبارت دیگر داشتن صدای خوب ذاتی است و با تمرین صدای انسان خوب نمی شود بلکه تمرین می تواند صدای خوب را آماده کند. نکته قابل تامل اینکه :

صدای خوب با علاقه بدست نمی آید!

البته یک سری افراد صدای متوسطی دارند که دارای نوسانات است ، این گونه افراد اگر تمرین مستمر داشته باشند در آینده موفق خواهند بود.

آمار صدای خوب در افراد

70 درصد افراد داراری صدای متوسط هستند.

15 درصد داریا صدای خیلی خوب هستند.

15 درصد از افرا هم صدای کاملا ضعیفی دارند.

نکته: اگر کسی روی صدای خود کار کرد ولی بعد از مدتی تمرین را رها کرد ، صدای اولیه او از بین خواهد رفت حتی از قبل تمرین هم بدتر خواهد شد.

(تقسیمات صدا:)

1-صدا از نظر حجم :

2- صدا از نظر گام

3- صدا از نظر جنس

4- صدا از نظر فرم

حجم : صدا یا قوی است یا ضعیف. نکته: با تمرین نمی توان صدای ضعیف را قوی کرد بلکه این مورد هم ذاتی است .

گام: صدا قابلیت این را دارد که در شش پرده صوتی خود را ایجاد نماید که به هر کدام از این شش پرده گام گفته می شود.

شش گام در صدا: شروع 1 و 2 - توسط 3 و 4 - اوج 5 و 6.

جنس : صدای افراد یا زیر است یا بم.

نکته: قالب های مداحی افراد بسته به زیر یا بم بودن صدایشان دارد لذا تقلید در قالب ها باید براساس جنس صدا صورت بگیرد.

(مراحل تقلید در مداحی)

1- مرحله اول : تقلید محض از قالب مداح دیگرکه شامل تقلید از شعر ، سبک ، آهنگ و حتی مکث و شروع می شود.

2- مرحله دوم: تقلید آهنگین یعنی آهنگ مداح مورد نظر تقلید می شود.

3- مرحله سوم: تقلید از نغمه ها و آواها و لحن با علاوه اینکه بتوان ددو مرحله قبل را به خوبی تقلید کند.

4- مرحله چهارم: تقلید ترکیبی یعنی تقلید از لحن و آواهای مداحان مختلف همزمان در مداحی

اگر این چهار مرحله به خوبی پیش رفت( که نشانه آن این است که اگر کسی به مداحی شما گوش کرد نفهمد که از چه کسی تقلید کردی) از تقلید خارج شده و شخص می تواند لحن مختص به خود دشاته باشد و از کس دیگری تقلید نکند. (جالبه آقا سید مهدی گفت من بعد از 12 سال مداحی به تازگی دارم از مرحله چهارم عبور می کنم! قابل توجه مداحان آماتور و تازه وارد

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 13:01

0 نظر

درس دوم(شناخت صدا)

درس دوم

شناخت صدا :

بعد از آنکه مختصری در رابطه با شرایط درونی و ظاهری یک مداح صحبت کردیم حال میخواهیم تعریفی از صدا را داشته باشیم.

یک مداح بعد از گذراندن شرایط ابتدایی و اصلی کار که در مبحث قبل اشاره شد باید دارای صدای خوش و گیرا و جاذب باشد.یعنی بدون داشتن یک چنین صدایی هرگز نمیتوان مخاطبی را جذب کرد یا مجلسی را اداره نمود.

به طور کلی تعریف صدا عبارتست از برخورد دم و بازدم هوای درون ریه ها که با برخورد با تارهای صوتی حنجره ایجاد میشود.که حجم صدا .بلندی صدا.قابلیت ارتعاش صدا همگی به این دو فاکتور دم و بازدم و کیفیت تارهای صوتی هر شخص بستگی دارد.

کسانی که صداهای خوب دارند تارهای صوتی خوبی دارند که میتوانند با مانور روی تارهای صوتیشان اصوات و کلمات را زیباتر از بقیه ادا کنند.

کسی که در عرصه مداحی پا میگذارد باید از این موضوع مطمئا باشد که دارای صوت زیبایی هستندالبته هر صدا و آوایی مناسب مداحی نیست که در قسمتها بعدی به آن اشاره خواهیم کرد.

صدای یک مداح باید صدایی باشد شفاف.با حجم و گستره زیاد تا اندازه ای بم و دارای فاکتور حزن و اندوه که این اضافه کردن حزن و اندوه خود مبحث مفصلی است که بعدا به آن اشاره خواهد شد.

بهترین راه برای تشخیص یک صدای خوب برای مداحی آنست که نزد استاد این هنر تست صدایی داده شود تا استاد بر پایه آنالیز صدای شخص که مبتنی بر فاکتورهایی است که اشاره شد به یقین بگوید که این صدا قابلیت هنر مداحی را دارد یا خیر؟

البته در این قسمت اساتید نگاهی بر خام بودن جنس صدا ندارند بلکه زنگ صدا و ضرب آهنگ صدا را مورد توجه قرار میدهند چون خام بودن صدا بعدا بر اثر تمرین و مداومت حل خواهد شد.

تست صدا به این دلیل مهم است که با انجام آن مشخص میشود که هنر آموز در چه مرحله ای قرار دارد و استاد باید از چه قسمت از تمرینات صدا سازی شروع نماید.

بطور کلی داشتن صدای خوب ویژگی است که خود شخص به استانداردش پی میبرد و توصیه میشود فقط در صورت رعایت موازین قبلی و در صورت اطمینان از یک صوت و لحن خوب به نزد استاد هنر مداحی بروید چون در غیر اینصورت به هیچ وجه ثمری برای شما در بر نخواهد داشت.

اگر در وضعیت الان جامعه مداحی صداهایی با آواهای نا خوش و خشن و غیر اصولی میشنویم همگی به دلیل عدم رعایت اصل پالایش صدا و عدم صدا سازی توسط استاد مداحی است که یک چنین فجایعی را در جامعه مداحی به بار می آورد.

در قدیم مداحان به نام و صاحب سبک عملا خودشان اساتید موسیقی سنتی بوده اند و با شناختی که از دستگاهها و ردیفها و آواها و نغمات داشتند مبادرت به مداحی مینمودند که به همین دلیل سبکها و آثار جاودانی از خود به جای میگذاشتند.

در اینجا داستانی از مداح با اخلاص و نامی اهل بیت (ع) مرحوم حاج محمد علامه (ره) برایتان نقل میکنم تا گواهی بر نوشته های این حقیر باشد.

مرحوم علامه نقل میفرمودند:

روزی شخصی برای یادگیری اصول مداحی نزد من آمد.بعد از مدتها آموزش و تمرین دقت کردم و دیدم هیچ پیشرفتی در صدای این شخص بوجود نیامده با اینکه از ابتدا به آن شخص متذکر شده بودم که شما صدای لازم برای مداحی را ندارید.

ولی چون شخص مورد نظر با اصرار فراوان مجددا در خواست خودش را تکرار نمود مجبور شدم به طور عملی و فنی به ایشان بفهمانم که این هنر برای صدای شما مناسب نیست.

خلاصه روزی او را به کناری کشیدم و مخفیانه به اوگفتم:فلانی هدفت از یادگیری مداحی چیست؟

او گفت:ابراز ارادت به اهل بیت (ع) اللخصوص امام حسین (ع)

به او گفتم :اگر از ته قلب منظورت ابراز ارادت است به نظر من شما چایی ریز دم و دستگاه امام حسین (ع) بشوید بهتر است که در امر ارادت و نوکری امام حسین (ع) هیچ تفاتوتی بین کارهای انجام شده نیست و فقط نیت خالص و از ته قلب ملاک است.شما برای مداحی ساخته نشده اید.

مرحوم علامه میفرماید:بعد از حرفهای من آن شخص پذیرفت و شاهد بودم در سالهای بعد و مراسمات اهل بیت (ع) با چنان ارادتی در آبدار خانه حسینیه مشغول بود که شاید بسیاری از مداحان همانند من حقیر یک چنین ارادت قلبی محکم و قوی را در دل نداشتیم.

با ذکر این داستان میخواستم به این مسئله تاکید داشته باشم که مداح ابزار و وسیله اش صدا و آوای خوش اوست.در غیر اینصورت نه تنها مانع جذب مخاطب خواهد شد بلکه باعث گریزان کردن مردم از محیطهای مذهبی نیز میگردد که مسئولیتش به عهده شخص مداح خواهد بود.

توجه:مراجعه به یک استاد هنر مداحی بسیار مورد تاکید است تا در پرتو راهنمایی استاد در امور مختلف ائم از صدا سازی و پرورش صدا و معرفی کتب و مرجع های مختلف و رفع اشکال بتوان به نحو شایسته مداحی کرد.برادارنه خدمت دوستان خودم عرض کنم از پیگیری این هنر بدون وجود استاد جدا خودداری نمائید البته اگر به دنبال متبلور کردن این هنر روحانی در وجود خود هستید.

ولی اگر بخواهید به طور تصادفی و گذرا بخوانید که آن را به هیچ وجه مداحی حرفه ای نمیتوان نامید تصمیم اول و آخر به عهده خود شماست.

و من الله التوفیق

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 12:59

0 نظر

درس اول(ویژگیهای یک مداح)

از آنجا که قرار است به مداحی از منظرهنر نگاهی داشته
باشیم و مداح را هنرمند بدانیم.داشتن یک سری از ویژگیهای شخصیتی و ظاهری بسیار مهم و دارای اهمیت فراوان میباشد.

شخصی که وارد عرصه مداحی میشود ابتدا باید قلب و روحش لبالب از عشق به ائمه معصومین (ع) باشد و با توسل و مدد جستن از این بزرگواران قدم در این راه نهد.تا زمانی که شور و هیجان و غم و شادی اهل بیت (ع) در وجودمان شعله نکشیده به یقین مداحی موفق نخواهیم شد.لذا زمانی که خود انسان به این باور رسید که قلب و روحش برای مدح اهل بیت (ع) تشنه است آن موقع است که تازه به او اجازه داده شده تا وارد عرصه مداحی گردد و هر کس اگر به درونش مراجعه کند در صورت تمایل به فراگیری مداحی مطمئنا زمانش را خواهد فهمید.

این مطلب را از من به یادگار داشته باشید تا خود اهل بیت (ع) دست کسی را نگیرند و او را در این عرصه مدد نکنند مطمئن باشید شخص با بهترین صدا و بهترین ارائه هم به هیچ جایگاهی نخواهد رسید.

پس اولین گام شناسایی عشق ذاتی و نهفته در وجودمان است که انشا الله ائمه معصومین (ع) خودشان در وجود همه این شور و هیجان را ایجاد خواهند کرد.

نکته بعدی اینکه مداح به آنچه میگوید باید یقین کامل داشته باشد تا ارائه مطالبش با مهر تائید آل الله همراه باشد که همانا برای یک مداح مجالس پرشور و حال (البته نه بر حسب ظاهر بلکه واقعا شور و اشتیاق معنوی) همان مهر تائید بر کارنامه او خواهد بود.

به طور کلی آنچه از دل براید لاجرم بر دل نشیند.

اگر میخوانیم که استاد بزرگوار جناب شیخ جعفر شوشتری (ره) با آن شور و هیجان حسینی (ع) مجالسشان را برگزار می نمودند با اینکه در زمان این بزرگوار سیستمهای صوتی و از این دست وسایل موجود نبوده همه و همه ثمره تراوشات قلبی این عزیز میباشد.که به گفته تاریخ وقتی ایشان مجلسی در صحن امام حسین (ع) برگزار میکردند بدون سیستم صوتی شاید جمعیتی حدود هزار نفر همه به وضوح صدای این بزرگوار را استماع میکردند و شور و هیجان معنوی خاصی بر جمع حکمفرما میشد.

بنا براین مداح هر چه میگوید خودش باید تصویر آن گفته ها را از جلوی چشمانش گذر دهد و کاملا موضوع را برای خودش حلاجی کرده باشد و بدون هیچ ابهامی و با اشراف کامل شروع به برگزاری مراسم مورد نظر نماید که تنها و تنها راه فهم مطالب از طرف مستمعین درک و فهم صحیح خود مداح از موضوعی است که ارائه میدهد.

یک مداح از آنجا که همیشه در برابر دیدگان مستمع قرار دارد و از احترام خاصی بین اقشار مختلف مردم بر خوردار است که خود این موضوع بیانگر لطف اهل بیت (ع) میباشد باید همواره الگوی بسیار خوبی بالاخص برای نسل جوانی که به مجالسش می آیند و یا حتی او را دورادور میشناسند باشد.

به حمد الله طی چندین سال گذشته علاقه وافری در نسل جوان برای حضور در مجالس مذهبی بوجود آمده که جای بسی شکر و سپاس از خداوند متعال دارد.

مداح به عنوان پاسدار فرهنگ ولایت به هیچ وجه حق ارائه نظر شخصی و یا ایراد مطالب خرافه که توهین به مقام شامخ ائمه معصومین گردد(ع) را ندارد و تنها واقیعتها را با توجه به مجلس مورد نظر ارائه دهد بدون هیچ کم و کاستی که به گفته مولا علی (ع) دو دسته هستند که واقعا به اسلام و اهل بیت (ع) ضربه میزنند

(1) دشمنان (2) غلو کنندگان لذا به شدت از انتشار مطالب خلاف واقع و دور ار ذهن که هیچ سند معتبری ندارد و به طور کل وجود خارجی نداشته اجتناب کند.به همین دقت نظر هاست که مادحین در بین خاندان پیغمبر(ص) همیشه از جایگاه رفیعی برخوردار بوده اند.

همانطور که مطلبی که از زبان یک مداح جاری میشود در ذهن مستمعین کاملا نقش می بندد متاسفانه اگر مداح بنا به هر دلیل مقدار کمی از مسیر اصلیش منحرف شود شاهد خواهد بود که بعد از مدت کوتاهی این انحراف چند درجه ای جزیی که شاید برای خود مداح زیاد حائز اهمیت نبوده تبدیل به یک بدعت و یا حتی فرهنگ غلط می گردد که تمامی عواقب دنیوی و اخروی بوجود آمده همه بر عهده او خواهد بود.

پس یک مداح از نظر ادبیات گفتاری.طرز پوشش.طرز برخورد در روابط اجتماعی و......باید دقیق و حساس باشد تا بتواند الگوی بسیار ایده آلی برای مستمعین خود و کسانی که در مجالسش حضور میابند باشد که انشالله اجر و پاداش این عمل را بطور کامل بدست آورد.

این یک اصل است که مستمعین صرفا به صدای خوش یک مداح در مجلسش حضور پیدا نمیکنند بلکه این ویژگی یکی از چندین ویژگی مهمی است که باعث پیشرفت یک مداح میشود.

ادب و احترام به مستمعین و پیش کوستان و نحوه برخورد صحییح با اقشار مختلف جامعه حتی با مخالفینش باید طوری باشد که در اذهان همه آنانی که وی را میشناسند نقش ببندد و همیشه به غیر از صوت دلنشیشنش از صفات حسنه او نیز یاد کنند.

مطالعه زندگی تک تک ائمه معصومین (ع) به درک صحییح و فهم مطلوب در راستای متعالی کردن این ویژگیها کمک شایانی خواهد کرد و بهترین مرجع مطالعه و تحقیق در رابطه با پیاده کردن این صفات و شاخصه ها همانا مطالعه زندگی اهل بیت (ع) میباشد.

در انتهای این مطلب ذکر این نکته را ضروری میدانم که یک مداح تمام و کمال کسی است که وجودش را وقف اهل بیت (ع) نماید و نه برای مزد و نه برای مطرح شدن و نه برای خود نمایی و .......غیره به مداحی ادامه دهد که تمامی این مسائل اگر به طور کاملا قلبی و فقط برای رضای خدا و ائمه معصومین (ع) باشد با عنایت خود این بزرگواران به وقوع خواهد پیوست و قاعدتا هیچ فرد عاقلی لذت واهی و بیهوده را به لذت ابدی و جاری که خود اهل بیت (ع) عنایت نمو ده اند تر جیح نخواهد داد.

امیدوارم در حد بضاعتم این شاخصه ها را را شفاف سازی کرده باشم که یک مداح جدای صوت و آوای زیبا چه ویژگیهای های دیگری نیز باید داشته باشد که انصافا شرح تمامی این ویژگیها زمان بسیار زیادی را طلب میکند که انشالله خود عزیزان با رعایت همه موارد که در بهبود و تعالی روح یک مداح در ارتباط است و با استعانت از خداوند متعال و توجه خاص اهل بیت (ع) موفق خواهند شد.

انشاالله

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 12:58

0 نظر

آموزش مداحی( مقدمه)

موضوعــــات متنــــوع در رابطــه با مـــــداحی

1-تعریف مداحی.

2-آسیب شناسی مداحی.

3-اصول و پایه های مداحی.

4-سبکها و نغمات مختلف.

5-پرورش صدا و.........ارائه خواهد شد.

امید آنکه آن دسته از عزیزانی که میخواهند این هنر متبرک به نام اهل بیت (ع) را بیاموزند بتوانند بهره های لازم را از نکات و درسهای ارائه شده ببرند و این حقیر را از دعای خیر فراموش نکنند.

انشالله

مداحی چیست؟

بیان شخصیت و ماهیت و به طور کلی وصف کردن شخصی خاص را با آویی دلنشین و کلماتی وزین و زیبا را مداحی گویند.شیعیان بر پایه سنتی خاص از دیر باز مدح و منقبت اهل بیت (ع) را جزئی از زندگی دینی و معنوی خود داشته اند و از آنجا که عظمت و مقام آل الله به حق در خور ستودن و بیان است ارائه این عظمت و جایگاه در قالبهای خاص و منطبق بر نغماتی دلنشین همیشه مورد توجه بوده و خواهد بود.

همه ما ایام محرم را بهترین زمان برای ارائه این هنر روحانی میدانیم و البته در طول سال هم با توجه به اعیاد و وفات و شهادتهای منسوب به اهل بیت (ع) کما بیش با این واژه آشنا هستیم.اما از نظر تاریخی بعد از واقعه جانگداز کربلا برای زنده ماندن فرهنگ عاشورا و حماسه حسینی اهل بیت (ع)بسیار شیعیان را تشویق و ترغیب به سرودن اشعار و ارائه آن با حزن و اندوه کردند تا آنجا که در احادیث مختلف از معصومین (ع) مداحی و ذاکری آل الله دارای اجر و ثواب خاصی در نزد آن بزرگواران بوده است.

لذا این سنت از زمانهای بسیار دور در نهاد و عمق وجود شیعیان قرار داشته و با فرا رسیدن ایام حزن و اندوه اهل بیت (ع) که اوجش در ایام محرم میباشد متبلور شده و هر ذاکر و مداحی سعی بر آن دارد تا با ارائه اشعاری زیبا و نغماتی دلنشین تر دین خود را به اهل بیت (ع)بخصوص سرور و سالار شهیدان (ع) ادا کند که ذکر مصیبت امام حسین (ع) و خاندان پاکش در راس تمامی ذکرها برای هر کدام از اهل بیت (ع) قرار دارد و مداح امام حسین (ع) از جایگاه و مقام رفیعی نزد خداوند و معصومین (ع) بر خوردار است.

لذا هنری متیرک که اینچنین مورد سفارش بزرگان دین ما قرار گرفته است نمیتواند مطلبی سطحی و معمولی تلقی شودو یک نفر برای این که بتواند پرچم مداحی اهل بیت (ع) را بدست گیرد باید در این راه با توکل به خدا و با توسل به آل الله بسیار تمرین کرده و از تمامی جهات بر این امر مهم احاطه داشته باشد که با استفاده از این موهبت خدادادی هر چه بیشتر دلهای تشنه عاشقان ولایت علوی (ع) را سیراب کند و توشه ای معنوی در حد کمال برای خود فراهم سازد.

مطلب مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که فردی که به مداحی اهل بیت (ع) علاقه دارد و به آن مشغول است همانطور که مسئولیت خطیری را بر عهده دارد دارای شان و منزلت خاص نزد ائمه معصومین (ع) میباشد که هر لحظه باید شکر این مطلب را بجا آورد که به قول یکی از مادحین سر شناس (هر حنجره ای لایق آواز تو نیست یا اباعبدالله)

با بیان این مقدمه مختصر در رابطه با مداحی و جایگاه
مداح و مداحی از این پس موضوعات را بر پایه مداحی امام حسین (ع) قرار خواهیم داد چون این کلمه با نام امام حسین (ع) و محرم آمیخته شده و به تناسب با یاد گیری نکات اشاره شده میتوان در مدح و منقبت سایر اهل بیت (ع) نیز این نکات را به کار بست.از این پس در سهای ارائه شده و اشعار همگی بر پایه اشعار متعلق به امام حسین (ع) و یاران بزرگوار آن حضرت و در کل در رابطه با اشعار عاشورایی خواهد بود که انشالله با تکمیل آموزشها اشعار مختلف در رابطه با سایر اهل بیت (ع) نیز ارائه خواهد شد که با یاد گیری آموزشها و درسهای ارائه شده هیچ مشکلی در رابطه با ارائه آنها نخواهید داشت.

انشالله

علی اشرفی راد(عین الدین) چهارشنبه 4 مرداد‌ماه سال 1391 ساعت 12:51

0 نظر